ساعد محتشم- یکی از پوئن های قابل ارزیابی کشور که بعنوان برگ برنده اقتصادی در سطح بین المللی همواره مطرح بوده ذخایر هیدروکربوری است که از قِبَل وجود آن هم به لحاظ سیاسی و هم در چارچوب تجارت، جایگاه ایران نه تنها در منطقه بلکه فراتر از آن در بازارهای بین المللی تثبیت شده است. هرچند نمی توان منکر آن شد که در این مسیر پر فراز و نشیب چالش هایی به فراخور زمان و شرایط موجود در کالبد تحریم ها قد علم کرده و درست است که در پی آن ریتم حرکت در برخی بخش ها و صنایع کند شده ولی با این وجود هیچیک از فعالیت ها در بایکوت و حالت انفعالی صرف قرار نگرفته است.

یکی از رویکردهای مهم در بده بستان های صنعتی بویژه در حوزه نفت توجه به بازار فروش و همچنین چیدن اصولی مهره ها در زمین شطرنجی مارکتینگ است؛ پرواضح است بازار در هم تنیده عرضه و تقاضا کریدوری است برای رسیدن به درآمدهای ارزی. بنابراین در دومینوی تجارت نفت بعد از پمپاژ آن به سطح زمین، حلقه فروش این طلای سیاه به همراه مشتقات آن چه در بازار داخلی و چه خارجی حکم گل طلایی را در دقیقه 90 برای خزانه کشور دارد.

باتوجه به اینکه کشور منابع عظیم هیدروکربوری متنوع و متعددی در بردارد و از آنجایی که یکی از شفاف ترین راه ها در امر فروش محصولات تولیدی از این منابع، عرضه آن ها در بورس می باشد یکی از انتظارات مطرح شده این است که در مجاورت بازارهای سنتی فروش نفت در رینگ بورس انرژی نیز رونق بگیرد. امری که می توان از زوایای مختلف به بررسی آن پرداخت؛

باید گفت فاصله گرفتن از خام فروشی و حرکت به سوی تولید فرآورده‌های نفتی سبب خلق مسیرهای جذاب و هموار برای فروش آن‌ها می‌شود. علی‌رغم این‌که این موضوع در ادبیات اقتصادی، جدید محسوب نمی‌شود اما تاکید و تمرکز اخیر سیاستگزاران بر آن، نشان‌دهنده شکل‌گیری عزم جدی و اجتناب ‌ناپذیر برای عملی شدن این امر مهم به‌ شمار می‌رود.

درحال حاضر به دلایل تحریم‌های بی‌شمار و قیمت پایین، فروش نفت خام با مشکلات عدیده‌ای همراه شده است. این درحالی است که براساس تجربه بورس انرژی می‌توان دریافت که فروش فرآورده‌های نفتی به مراتب سهل‌تر و با محدودیت‌های کمتری دراین مسیر همراه بوده است. فرآورده‌های نفتی ایران به لحاظ کیفیت و قیمت مزیت‌های بی‌شماری داشته و هم‌چنین به دلیل ویژگی‌های ذاتی، امکان عرضه متنوع‌تری نیز دارند. براین‌ اساس ذخیره‌ سازی و فروش راحت‌تری برای آن‌ها متصور است.

در فروردین‌ماه سال 93 با شروع عرضه‌ نفت خام در رینگ داخلی این بورس، زمینه برای کشف قیمت این کالا در بورس انرژی ایران ایجاد شد .  

این در شرایطی است که علی رغم دید موافق وزارت نفت و شرکت‌های تابعه نسبت به عرضه نفت‌خام و فرآورده‌های نفتی در این بورس، وجود برخی از رویه‌ها و سازوکارهای سنّتی مانع از تحقق کامل اهداف تعیین شده در زمینه توسعه معاملات نفت‌خام در بورس انرژی ایران بوده و تحقق کامل این چرخه نیازمند گذر زمان است. این درحالی است که در شرایط فعلی و فشار تحریم ها فروش نفت درچارچوب بورس انرژی به صورت سهل الوصول صورت نخواهد گرفت.  

از سوی دیگر باید گفت هم‌اکنون قیمت‌گذاری نفت‌خام صادراتی که متولی فروش آن امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران است بر مبنای میانگین قیمتی نفت‌خام عمان و دبی انجام می‌پذیرد که تغییر این رویه و مرجع‌ قرار دادن قیمت‌ کشف شده نفت‌خام در بورس انرژی ایران نیازمند برنامه‌ریزی مناسب بوده و پروسه‌ای زمان‌بر خواهد بود.

البته با توجه به همکاری شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی در زمینه صادرات فرآورده‌های اصلی از قبیل نفت‌گاز (گازوییل)، نفت سفید، گاز مایع، سوخت هواپیما و...، دستاوردهای قابل توجهی حاصل شده است و اکثر کشورهای همسایه از قبیل افغانستان، عراق، پاکستان، ارمنستان، نخجوان، ترکیه و... مقصد صادرات این فرآورده‌ها از طریق بورس انرژی ایران بوده‌اند.

سیاست‌گذاری با اجرا در عرضه فرآورده‌های نفتی پیوند خورده و در کنار بحث سیاست‌گذاری و مقررات در اجرا، کار به صورت منسجم دنبال می‌شود.کما اینکه در قانون برنامه ششم توسعه نیز بطور مشخص عرضه نفت و فرآورده های نفتی در بورس انرژی ایران را مورد تاکید قرارداده است. در عرضه نفت خام اگر چه خلاء هایی در بخش سیاست گذاری های بالا دستی وجود دارد، اما در عرضه فرآورده موضوع این گونه نیست.

اتفاقی که سال گذشته در مورد معاملات هیدروکربوری در بورس انرژی ایران افتاد، افزایش حجم داد و ستد را نشان می دهد. بدین ترتیب با رشد عرضه ها، زیرساخت اصلی برای افزایش حجم و ارزش معاملات فراهم شد که برای امسال نیز ادامه این روند دور از انتظار نیست. البته لزوم توجه به این نکته ضروری است که حجم عرضه پالایشگاه‌ها تابع تولید آن‌ها است و در کوتاه‌مدت ظرفیت تولیدی آن‌ها، امکان افزایش قابل توجهی را ندارد. شاید بخشی از این افزایش حجم عرضه‌های بورس انرژی متوجه محصولات جدیدی باشد که انتظار بر این است که به لیست کالاهای مورد معامله بورس انرژی اضافه شود.

معامله بیش از 6.7 تن میلیون تن فرآورده نفتی در سال 98

باید اذعان کرد در بورس انرژی در سال گذشته بیش از 6.7 میلیون تن فرآورده نفتی معامله شده است.

بطور مشخص طی یک ‌سال گذشته بورس انرژی در بازار صادراتی متمرکز بوده است، این درحالی است که بالغ بر 90 درصد فروش فرآورده های هیدروکربوری بورس انرژی صادراتی محسوب می‌شود.

بررسی آمارها از ابتدای امسال نشان می‌دهد که ارزش معاملات در رینگ بین‌الملل به نسبت رینگ داخلی حدوداً 7 به 1 است یعنی به ازای هر یک میلیارد ریال فروش در بازار داخلی، نزدیک به 7 میلیارد ریال فرآورده برخوردار از ارزش افزوده در بازار صادراتی معامله شده است . همچنین این نسبت درحجم صادرات به حجم فروش داخلی نیز با همین نسبت مشاهده می‌شود.

صادرات 4.5 میلیون تن فرآورده در شرایط کرونایی

علی رغم تاثیر گذاری شیوع بیماری کرونا در اسفند ماه سال گذشته بر بازار مصرف و ریزش شدید قیمت جهانی نفت خام اما به دلیل نیاز مصرفی متقاضیان فرآورده های نفتی، بازار دوباره خود را بازیابی کرده و همچنان خرید های پر حجم تجار ادامه دارد بطوریکه طی بهار امسال حدود 4.5 میلیون تن فرآورده نفتی به ارزش 828 هزار میلیارد تومان از رینگ بین الملل بورس انرژی صادر شده است.

معامله بیش از 150 هزار میلیارد ریال اوراق تامین مالی در رینگ بورس

اما مدیرعامل بورس انرژی طی گفتگویی که با خبرنگار پارس انرژی داشت نظر خود را در خصوص مباحث مطرح شده اینگونه بیان می کند؛

-بازار انرژی کشور چه در حوزه داخلی و چه در حیطه صادراتی، سابقه ای به قدمت صنعت نفت دارد، لیکن به صورت منسجم و متمرکز و با استفاده از قواعد بازار سرمایه،از عمری کمتر از یک دهه برخوردار است.

به جرات می توان گفت بورس انرژی ایران طی دوره فعالیت خود همیشه در متن بازار انرژی کشور قرار داشته و متناسب با جایگاه قانونی خود و در چار چوب وظائف ملی و سازمانی خود در اقتصاد ملی و حوزه انرژی داخل و خارج از کشور نقش آفرینی کرده است.

-سید علی حسینی می گوید: بورس انرژی ایران طی دوره فعالیت خود مسیر رشد و تعالی خود را با یک شیب ملایم طی کرده است. به نحوی که در حال حاضر تمامی پتروشیمی بزرگ کشور، تمامی پالایشگاه های بزرگ کشور، طیف وسیعی از نیروگاه های دولتی و خصوصی و بازیگران بزرگ داخلی و خارجی فعال در حوزه انرژی، در این بورس مشارکت دارند.

لازم به ذکر است تمامی فرآورده های ویژه پالایشگاهی،نفت خام، میعانات گازی و فرآورده های اصلی نفتی در بورس انرژی ایران پذیرش و عرضه و معاملات آنها تداوم دارد.

-انچه که به نظر مدیرعامل بورس انرژی قابل تاکید و تامل است؛ فعالیت 70 کارگزاری عضو با بیش از 94 ایستگاه معاملاتی، پذیرش و درج بیش از 251 کالای انرژی، حضور 59 شرکت عرضه کننده فرآورده های نفتی و فعالیت 49 نیروگاه در بورس انرژی ایران است که موید پیشرو بودن بورس انرژی ایران در تعامل با بازیگران این حوزه و ایجاد فرهنگی نو در حوزه معاملات انرژی است.

-وی از صادرات پر رونقی خبر می دهد که در سال گذشته صورت گرفته است؛ در سال گذشته بیش از 6.7 میلیون تن فراورده در رینگ های داخلی و بین المللی بورس انرزی ایران با ارزشی بالغ بر 37 هزار میلیارد ریال معامله شده است.

-از انجایی که ظرفیت بورس انرژی فقط در معامله فراورده ها خلاصه نمی شود حسینی با گریزی به معاملات اوراق تامین مالی حوزه انرژی می گوید: طی سال گذشته در بورس انرژی ایران بیش از 150 هزار میلیارد ریال معامله شده است که نشان از ظرفیت بالای این بورس در تامین مالی صنایع حوزه انرژی دارد. به نظر می رسد از این ظرفیت بی نظیر می توان برای تامین مالی طرح های در حال توسعه صنعت نفت در روزهای دشوار استفاده بهینه کرد.

 برنامه های زیادی برای انتشار اوراق سلف موازی استاندارد در سال جاری وجود دارد که در مرحله پس از انتشار از طریق سایت رسمی شرکت بورس انرژی ایران اطلاع رسانی خواهد شد.

-پای ارزهای دیجیتالی در صورت مهیا شدن شرایط استفاده از آن به بورس انرژی هم باز می شود؛ حسینی دراین خصوص بیان می کند: استفاده از رمز ارزها در معاملات مستلزم ایجاد بستر قانونی لازم توسط مراجع ذی ربط از جمله بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران دارد.به نظر می رسد به عنوان یک ابزار نو می توان در خصوص استفاده از آن در آینده و فراهم شدن مجوزهای قانونی در کشور برنامه هایی را مد نظر قرار داد.

-در بخش پایانی گفتگو حسینی با اشاره به تاثیر کرونا در قیمت فرآورده ها و چالش اصلی این بازار توضیح می دهد: قیمت فروش فراورده ها تابع فاکتورهای متعددی است ولی تغییرات قیمت مختص کشور ما نیست و تابع بازار جهانی فرآورده ها است. تولیدکنندگان بزرگ یکی از اهداف شان در کنار قیمت، حضور مستمر در بازار است.

 در حال حاضر بورس انرژی ایران با چالش لاینحلی مواجه نیست و با عزم و اراده قوی و با همکاری وزارتخانه های نفت و نیرو فرایند توسعه و بزرگ شدن بازار تحت مدیریت خود را پیگیری می کنند.

انتهای پیام

منبع: انرژی پارس