پونه ترابی-بیش از ۹ سال از تاسیس بورس انرژی به عنوان چهارمین بازار بورس کشور می‌گذرد و بیش از دو سال است که پای نفت خام به این بازار باز شده است. عرضه نفت خام در بورس انرژی، فرآیندی بود که با هدف دور زدن تحریم‌های نفتی آغاز شد اما تا اینجای کار چندان موفق نبوده و اکثر محموله‌های نفتی ایران که در بستر بورس عرضه شد، بی مشتری ماند.
به گزارش مثلث انرژی به نقل از هفته نامه نفت جنوب، در این میان درحالی که برخی کارشناسان وجود تحریم‌ها را علت اصلی به فروش نرفتن نفت خام ایران از طریق بورس انرژی می‌دانند برخی دیگر بر این باورند که اراده کافی برای عرضه نفت خام در بورس انرژی وجود نداشته است.
البته روی دیگر این سکه عرضه فرآورده‌های نفتی از جمله بنزین در رینگ صادراتی بورس انرژی بوده که به موفقیت چشم‌گیری رسیده است. به طوریکه طبق آمارها ایران از طریق این بستر سال گذشته صادرکننده بزرگ بنزین در منطقه و قیمت‌ساز منطقه در بحث بنزین بود و رقابت داغی در رینگ صادراتی بورس انرژی برای خرید این کالای استراتژیک وجود دارد. طبق امار بیش از ۱۳ مشتری در بستر بورس انرژی برای خرید بنزین ایران با یکدیگر رقابت می‌کنند و همین رقابت به افزایش قیمت پایه بنزین عرضه شده در بورس انرژی منجر می‌شود.
با همه این تفاسیر سید علی حسینی، مدیرعامل سابق بورس انرژی ایران بر این باور است که این بازار در فروش و صادرات فراورده‌های نفتی نقش مهمی را ایفا کرده و این امید وجود دارد که تعامل وزات نفت و بورس انرژی برای عرضه نفت خام در بستر این بازار نیز موفقت‌آمیز باشد.
لزوم اجرای قوانین از سوی دستگاه‌های اجرایی
مدیرعامل سابق بورس انرژی در ابتدا به قوانینی که درمورد عرضه برخی محصولات در بورس انرژی حکایت دارد اشاره کرد و گفت: مهم‌ترین و اصلی‌ترین چالش بورس انرژی این است که دستگاه‌های دولتی برخی از قوانینی که در راستای توسعه بیشتر بورس انرژی وجود دارد را آنطور که باید و شاید عملیاتی نکرده‌اند.
وی ادامه داد: بعنوان مثال در ماده ۴۴ قانون برنامه ششم توسعه تاکید شده است که قیمت برق باید در بورس انرژی تعیین شود. این موارد تکالیف قانونی است و عملیاتی شدن آنها به تمکین دستگاه‌های دولتی به قانون وابسته است. به عبارتی بازار سرمایه و بورس‌ها وظیفه دارند بستر و ظرفیت پذیرش و انجام معاملات را فراهم کنند اما اجرای تکالیف قانونی سایر دستگاه‌ها خارج از اختیار آنها است.
لزوم حمایت دولت جدید از بورس‌ها
مدیرعامل سابق بورس انرژی تاکید کرد: به نظر می‌رسد دولت جدید باید در راستای رانت زدائی، پیش‌گیری از فساد، ارتقاء شفافیت و تقویت رونق اقتصادی هرچه بیشتر از سازوکارهای رقابت محور استفاده کند و این سازوکارها را که از جمله آن بازار سرمایه و بورس‌های کالایی هستند را مورد حمایت قرار دهد.
وی به این سوال که برای اجرای قوانین مذکور الزامی وجود دارد یا خیر، پاسخ داد: در برخی قوانین ضمانت‌های اجرایی به طورمشخص تعیین می‌شود، اما عمدتا ضمانت اجرایی قوانین وابسته به شدت و ضعف نظارت مجلس و سایر نهادهای نظارتی است.
امید به فروش نفت خام از طریق بورس انرژی
مدیرعامل سابق بورس انرژی در ادامه با اشاره به موفقیت عرضه فراورده‌های نفتی در بورس انرژی اظهار کرد: موفقیت‌های بورس انرژی در حوزه عرضه و فروش فراورده‌های نفتی بسیار چشم‌گیر است و باید از آن صیانت شود.
حسینی درمورد عرضه نفت خام در بورس انرژی نیز توضیح داد: موضوع نفت خام کمی متفاوت است. برای فروش و صادرات نفت خام به طور کلی موانع و محدودیت‌هایی وجود دارد که امید می‌رود با تلاش وزارت نفت این موانع برطرف شود.
وی ادامه داد: به نظر می‌رسد همانطور که تعامل و همکاری مثبت وزارت نفت و بورس انرژی ایران در حوزه فروش فراورده‌های نفتی به نتایج خوبی رسید، در حوزه فروش و صادرات نفت خام نیز در دوره جدید همکاری‌های سازنده‌ای شکل بگیرد.
چالش‌های مدیریت بورس انرژی
مدیرعامل سابق بورس انرژی گفت: جایگاه مدیریت بورس انرژی طوری نیست که در حوزه فروش اختیار تام داشته باشد.
حسینی تاکید کرد: بورس یک زیرساخت اقتصادی است که هرچه از ظرفیت آن بیشتر استفاده شود به افزایش شفافیت و سلامت اقتصاد کمک خواهد کرد، هر چند این موضوع به اراده دولت‌ها بستگی دارد.
وی به این سوال که مهم‌ترین چالش در حوزه مدیریت بورس انرژی چه چیزی است، پاسخ داد: مهم‌ترین چالش این است که اگر بازارحامل‌های انرژی مبتنی بر ساز و کارهای رقابتی نباشد، می‌تواند ایجاد رانت و فساد کند که قاعدتا این اتفاق به نفع مردم و اقتصاد کشور نیست. راهکار بهینه این موضوع استفاده از سازوکارهای رقابتی است که بورس‌های کالایی نقش اول را در این زمینه برعهده دارند.
مدیرعامل سابق بورس انرژی ادامه داد: به طور مشخص مهم‌ترین و بهترین راهکار برای رفع چالش‌ها اجرای قوانین است. اجرای درست و به موقع قوانین توسط دستگاه‌های اجرایی درحوزه عرضه کالاها در بورس انرژی بسیار مهم و حائز اهمیت است.
