ساعد محتشم- عراق از جمله بازارهای هدفی است که در صدر تجارت با ایران قرار گرفته است؛ به گونهای که با توجه به همسایگی دو کشور و حسب روابط نزدیک سیاسی می‌توان به تداوم حضور جدی صادرکنندگان ایرانی در بازار عراق کماکان برنامه ریزی کرد.
درمیانه لیست صادراتی کالاها، گاز از جمله مواردی است که سناریوی صادرات آن از دیماه سال گذشته به کشور عراق با نوسان همراه شده بود. بدین ترتیب در آن مقطع زمانی صادرات گاز به عراق به دلیل عدم تسویه حساب بدهی‌ها از ۵۰ میلیون متر مکعب در روز به پنج میلیون متر مکعب کاهش یافت. این درحالی است که آمریکا، با تحت فشار گذاشتن عراق سعی داشته تا واردات برق و گاز ایران که برای جبران کمبود برق و مشعل سوزی میادین نفتی خود به آن نیاز دارد را قطع کند.
ماجرا از چه قرار بود؟
8 دیماه سال گذشته شرکت ملی گاز ایران در پی انتشار مصاحبه‌ای ازسوی سخنگوی وزارت برق عراق درباره کاهش صادرات گاز ایران به این کشور، توضیحاتی ارائه و تأکید کرد: کاهش صادرات گاز به عراق پس از اخطارهای چند باره قراردادی انجام شد.
درتوضیحات شرکت گاز اعلام شد: «وزارت برق عراق بابت واردات گاز بیش از معادل ۵ میلیارد دلار به شرکت ملی گاز ایران بدهکار است که مبلغ ۳ میلیارد دلار آن در بانک عراقی TBI مسدود و غیرقابل استفاده مانده و بیش از ۲ میلیارد دلار از بدهی سررسیدشده، وزارت برق نیز هنوز از اساس از طرف وزارت برق عراق پرداخت نشده است. افزون بر این‌ها، طرف عراقی، طبق قرارداد فی مابین، بیش از یک میلیارد دلار نیز به شرکت ملی گاز ایران بابت جرائم قراردادی بدهکاری دارد.
صادرات گاز توسط شرکت ملی گاز ایران به عراق، موضوعی اقتصادی و تجاری است، در حالی که طرف ایرانی با بستانکاری بیش از ۶ میلیارد دلاری از طرف عراقی، از هیچ منفعتی برخوردار نشده است.
هدف از صادرات درآمد است و این پول برای غذا و دارو مصرف می‌شود، از این رو این شرکت پس از اخطارهای مکرر قراردادی که متأسفانه با بی‌توجهی طرف عراقی روبه‌رو شده، طبق مفاد قرارداد، نسبت به کاهش مقدار گاز صادراتی اقدام کرده است. در هر حال، شرکت ملی گاز ایران خود را متعهد به اجرای دقیق قرارداد امضا شده می‌داند.»
دیدار با مقامات عراقی
در پی این امر رضا اردکانیان - وزیر نیرو و رئیس طرف ایرانی کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و عراق به بغداد سفر کرد و قرار شد با مقامات عراقی درباره مقدمات برگزاری اجلاس کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی بین دو کشور که در ماه جاری به میزبانی ایران برگزار خواهد شد، گفت‌وگو کند.
براین اساس وزیر نیروی ایران گفت: توافق خوبی با مقامات عراقی برای برداشت وجوه ایران از عراق و پرداخت پول خرید واکسن ویروس کرونا از اروپا با استفاده از منابع مالی فعلی ایران در عراق حاصل شد.
اردکانیان اظهار کرد: مقامات عراقی بخشی از بدهی خود به شرکت‌های گاز و نیروی ایران را پرداخت کردند اما به میزان آن اشارهای نکرد.
پرداخت بدهی به صورت یورو
یک هفته پس از این دیدار وزیر نیرو درباره دریافت جزئیات مطالبات برقی و گازی از عراق توضیح داد و گفت: کاری که ما در سفر هفته گذشته انجام دادیم و پیگیر موضوع هستیم، این بود که حساب به شکل یورویی باشد تا هم پول موجود و هم آن طلب در کوتاه‌ترین زمان ممکن با رعایت محدودیت‌هایی که طرف عراقی ناشی از تحریم‌ها دارند، صرف نیازهای کشور شود.
وی گفت: دو قرارداد در بخش صادرات برق و گاز به عراق داریم. عراق گازی را که از ایران دریافت می‌کنند در اختیار شرکت‌های خصوصی خود قرار می‌دهد تا آنها تبدیل به برق کنند و در نیروگاه‌های خود استفاده کند. هر دو کالای گاز و برق در عراق به‌عنوان برق در اختیار مردم قرار می‌گیرد و همانطور که فصل سرما برای ما سختی‌ها و محدودیت‌هایی دارد برای کشور عراقی نیز سختی‌هایی به مراتب بیشتری دارد.
معافیت‌ها به کجا رسید؟
کاهش صادرات گاز به عراق که منجر به خاموشی نیروگاه‌های این کشور شده بود نگرانی‌های عراق را دو چندان کرد. عراق پس از دریافت معافیت ۹۰ روزه آمریکا برای واردات انرژی از ایران، همچنان منتظر دریافت میزان کافی گاز ایران برای تولید برق بود.
احمد موسی، سخنگوی وزارت برق عراق به خبرگزاری دولتی این کشور گفته بود: دلیل خاموشی در برخی از استان‌ها ادامه کاهش عرضه گاز ایران به نیروگاه‌ها است.
آمریکا در ۳۰ دسامبر یک معافیت ۹۰ روزه صادر کرد که به عراق اجازه می‌داد به واردات انرژی ایران ادامه دهد. معافیت قبلی ۴۵ روزه بود و در ۲۰ نوامبر صادر شده بود. عراق از سال ۲۰۱۸ از معافیت‌های آمریکا برای واردات انرژی از ایران برخوردار شده که هدف تحریم‌های واشنگتن قرار گرفته است.
یک سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در بیانیهای به "اس اند پی گلوبال پلاتس" اظهار کرد: ما بر این باوریم که در مدت ۹۰ روز دولت عراق می‌تواند اقدامات معناداری برای افزایش خودکفایی انرژی انجام داده و وابستگی خود به انرژی گران ایران را کاهش دهد. وزیر خارجه تشخیص داد به نفع منافع امنیت ملی آمریکاست که معافیت‌ها را تمدید کند. ما در موضعی نیستیم که درباره تصمیمات آینده درباره تمدید یا عدم تمدید معافیت‌ها صحبت کنیم.
تسویه مطالبات گازی عراق؛ به زودی
مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران در تازه ترین اظهارت خود بیان کرده است: رایزنی‌ها درباره پرداخت مطالبات گازی عراق به ایران به‌زودی به نتیجه می‌رسد.
براساس اعلام وزارت نفت طرح انتقال گاز به این کشور با توجه به نیاز مبرم آن به تولید برق، طرحی راهبردی است و امکان صادرات روزانه ۵۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی در قالب دو خط لوله عملیاتی شده است، البته به‌دلیل تحریم‌های آمریکا، انتقال پول آن به‌سختی انجام می‌شود و موضوع پرداخت مطالبات گازی عراق به ایران در ماه‌های اخیر جدی‌تر دنبال می‌شود.
منتظرتربتی، در این باره با بیان اینکه اکنون روزانه ۲۰ میلیون مترمکعب گاز به عراق صادر می‌شود (طبق مقدار نیاز اعلام‌شده از سوی این کشور)، گفت: رایزنی‌ها درباره پرداخت مطالبات گازی عراق به ایران به‌زودی به نتیجه می‌رسد و درباره نحوه مبادله مبالغ مالی توافق‌نامه‌ای امضا می‌شود.
حربه آمریکا در تغییر بازار واردات گاز عراق
درحال حاضر باتوجه به صادرات روزانه 20 میلیون مترمکعب گاز به عراق، این کشور برای جبران 30 میلیون متر مکعب باقی مانده جهت رساندن حجم صادرات به رقم قبل یعنی 50 میلیون متر مکعب باید در پرداخت مطالبات خود به ایران تعجیل کند. درهمین راستا بتازگی سخنگوی وزارت برق عراق گفته است: «بدهی‌هایی وجود دارد که ما موظف هستیم آن ها را به طرف ایرانی پرداخت کنیم.»
اما نباید فراموش کرد که عراق به شدت تحت فشار واشنگتن قرار داشته تا خود را از واردات گاز و برق از ایران که از سال ۲۰۱۸ تحت تحریم قرار گرفته است، مستقل سازد.
این درحالی است که اوایل سال گذشته مصطفی الکاظمی؛ معاون نخست وزیر عراق اظهار کرده بود: این کشور اگر بتواند قراردادهای چند میلیارد دلاری که با شرکت‌های آمریکایی امضا کرده را اجرایی کند و سرمایه گذاری سعودی را جذب کند، قادر خواهد بود واردات گاز و برق ایران را در سال آینده کاهش دهد.
براساس گزارش پلاتس علی علاوی که وزیر دارایی عراق است، در وبیناری که از سوی شورای آتلانتیک ترتیب داده شده بود، بیان کرده بود: تصور من این است که واردات گاز و برق ایران کاهش قابل توجهی پیدا میکند اما تا آن زمان گزینه دیگری بجز واردات از ایران نداریم.
آبان ماه سال گذشته خبری رسانه ای شد مبنی براینکه عراق برای سرمایه گذاری در ۲ پروژه گازی با فرانسه در حال مذاکره است. این کشور در نظر دارد تا با افزایش تولید گاز طبیعی خود وابستگی به واردات برق و گاز ایران را کاهش دهد؛ با این تفاسیر اقدام شرکت گاز نیز اقدامی حسابگرایانه تلقی می شده تا ضمن نشان دادن به عدم انفعال به شرایط موجود قدرت خود را در عرصه دیپلماسی گاز نشان دهد.
باید تاکید کرد از یک سو قطع واردات گاز از ایران برای عراقی‌ها حداقل در کوتاه مدت ممکن نخواهد بود، از سوی دیگر با توجه روند مذاکرات و احیای برجام و پوچ شدن تحریم‌ها می‌توان گفت این حربه آمریکا برای تحت فشار گذاشتن عراق جهت تغییر بازار واردات گاز کارایی پیدا نخواهد کرد.
انتهای پیام
