حمیدرضا شکوهی؛روزنامه نگار حوزه انرژی

جو بایدن از دوم بهمن ماه به کاخ سفید می‌رود. بایدن معاون باراک اوباما در دوران ریاست جمهوری او بود و اوباما همان رییس جمهوری که پای مذاکرات هسته‌ای ایستاد تا توافق برجام، به عنوان مهمترین سند همکاری آمریکا، اروپا، روسیه، چین و ایران در سالهای اخیر منعقد شود. پس بیهوده نیست که حالا با انتخاب بایدن، همگان در انتظار لغو تحریم ایران بویژه در حوزه نفت باشند. اما سوال این است که انتخاب بایدن بر صنعت نفت ایران چه تاثیری می‌گذارد؟

به گزارش مثلث انرژی به نقل از «از نفت چه خبر» تحریم نفتی اثر ویرانگری بر اقتصاد ایران گذاشت. در پسابرجام که به مدد توافق هسته‌ای و لغو تحریمها، تولید نفت ایران به مرز روزانه چهار میلیون بشکه رسید، رشد اقتصادی ایران عدد خارق‌العاده هشت درصد را هم تجربه کرد تا دوران بسیار کوتاهی از ثبات و رونق اقتصادی در کشور ظاهر شود. اما آمدن ترامپ و بازگشت تحریم نفتی، میزان تولید نفت ایران را تقریبا به نصف کاهش داد. صادرات نفت ایران هم حتی تا سیصد هزار بشکه در روز کاهش یافت که همین میزان اندک هم، با دشواری بسیار و با تخفیف بالا انجام می‌شود و بازگشت پولش هم به کشور با دشواری همراه است. بنابراین حضور ایران در بازار جهانی نفت بسیار کمرنگ شده است. برای بررسی تاثیر انتخاب بایدن بر صنعت نفت ایران، باید دو مقطع زمانی را جداگانه بررسی کنیم:

بایدن معجزه می کند؟

بایدن زودتر از دوم بهمن به کاخ سفید نمی‌رود و تا آن روز همچنان ترامپ رییس جمهوری آمریکاست. ترامپ در این مدت قصد دارد باز هم ایران را تحریم کند و حتی شاید موانعی برای لغو تحریم‌های ایران ایجاد کند که حذفش برای رییس جمهوری بعدی سخت باشد. از سوی دیگر بایدن اولویتهای دیگری هم به جز ایران دارد. در چهار اولویت اصلی دولت بایدن که یکشنبه شب اعلام شد، سیاست خارجی و از جمله ایران جایی ندارد. کرونا، برابری نژادی، بهبود اقتصادی و بازگشت به توافق آب و هوایی پاریس، چهار اولویت اصلی بایدن است. از طرف دیگر احتمالا بایدن برای لغو تحریمها منتظر سرنوشت انتخابات ریاست جمهوری ایران خواهد ماند. در این دوران گذار چند ماهه، هرچند ممکن است گشایش‌های محدودی در روند صادرات نفت ایران ایجاد شود اما برای لغو تحریمها باید در انتظار بازگشت آمریکا به برجام باشیم که حتی اگر خوشبینانه هم نگاه کنیم، بعید است زودتر از بهار سال آینده رخ دهد. هرچند به طور منطقی، شاید تا پس از انتخابات ایران هم به تعویق بیفتد.

اگر تحریم نفتی برداشته شود...

حالا مقطع زمانی دوم را در نظر بگیریم و فرض کنیم تحریم نفتی ایران لغو شود. آن وقت چه اتفاقی می افتد؟

دو سال تحریم شدید نفتی، موجب کاهش تولید اغلب چاههای نفت ایران شده و از آنجا که این مخازن غالبا در نیمه دوم عمر خود هستند، توان بازیابی پایینی دارند. توان ذخیره‌سازی ایران هم محدود است و این یعنی عملا برخی از چاههای نفت ایران در دو سال و نیم گذشته، یکی یکی از چرخه تولید خارج شده‌اند. رسیدن دوباره به مرز تولید چهار میلیون بشکه در روز، به این زودی امکانپذیر نیست.

اگر در سال ۹۴ با لغو تحریمها، نفت ایران خیلی زود به بازارها بازگشت، بخشی از آن به خاطر وضعیت متناسب بازار جهانی نفت از لحاظ عرضه و تقاضا بود. اما امروز به دلیل رکود اقتصادی حاصل از پاندمی کرونا، میزان عرضه در بازار نفت از تقاضا پیشی گرفته است. اگرچه ایران از توافق کاهش تولید اوپک مستثنی است اما بازگشت صادرات نفت ایران به نزدیک دو میلیون بشکه نفت در روز، به معنای لبریز شدن هر چه بیشتر بازار نفت است که زمینه ساز کاهش قیمت جهانی نفت و مقاومت سایر تولیدکنندگان می شود.

تحریم های مکرر، یک بدبینی درازمدت در مورد نفت ایران ایجاد کرده که نمی‌توان به راحتی از ذهن خریداران پاک کرد. آنها پس از برجام، دوباره مشتری نفت ایران شدند اما خیلی زود با بازگشت تحریم، مجبور شدند از خرید نفت ایران انصراف دهند. آنها دیگر به راحتی حاضر به ریسک و خرید نفت از ایران نمی‌شوند.

شاید مهمترین اثر لغو تحریم نفتی ایران، جذب مجدد فناوری و سرمایه‌گذاری خارجی برای توسعه پروژه‌های نفتی باشد که عموما تشنه پول و فناوری مدرن هستند. اما علاوه بر وجود موانع قراردادی داخلی، معلوم نیست شرکتهای بزرگ نفتی که تجربه رفت و برگشت مکرر تحریمهای ضد ایرانی را دارند، به راحتی به سرمایه‌گذاری در ایران رضایت دهند.

خلاصه اینکه جو بایدن برای ایران و نفت ایران اگرچه بهتر از دونالد ترامپ است، اما باید بپذیریم که حضور او در کوتاه مدت و حتی در میان مدت، برای نفت ایران معجزه نخواهد کرد.

انتهای پیام