پونه ترابی-آبان 96 مصادف بود با یک حادثه ناگوار در صنعت نفت؛ روزی که شعله‌های سرکش چاه شماره 147 میدان رگ سفید تا دوماه متوالی زبانه می‌کشید. واقعه‌ای تلخ که درنوع خود تلنگری بود به پیکره این صنعت و گوشزد یک نکته مهم تا وضعیت ایمنی تجهیزات و تاسیسات در صنعت به جد بررسی و نظارت مستمری بر شرایط کاری در مناطق عملیاتی صورت بگیرد. هرچند که حادثه رگ سفید تنها حادثه نفتی سال‌های قبل نبوده و ردپای این حوادث را می‌توان در صنعت پتروشیمی که رکورد خاص خود را در سال 95 با وقوع 15 آتش‌سوزی ثبت کرد؛ به وضوح مشاهده کرد.
اما ایراد کار کجاست؟ خطای انسانی یا فرسودگی تجهیزات در صنعت؟ درحال حاضر فرسودگی تجهیزات صنعت نفت بیش از 50 سال تخمین زده می‌شود؛ امری که می‌تواند آلارم هشدار را برای مسئولان به صدا درآورد تا آن‌ها را وادار به واکنشی سریع در خصوص بازسازی و تامین منابع مالی مورد نیاز برای این امر کند.
به گزارش مثلث انرژی، سعید ساویز؛ کارشناس انرژی بر این باور است تا زمانی که بودجه‌ای برای نوسازی تجهیزات در نظر گرفته نشود و از روش‌های نوین مدیریت ریسک و بحران استفاده نشود، هر روز باید منتظر یک حادثه بود.
در ادامه گفتگوی نفت جنوب با ساویز آمده است:
علت شدت یافتن تعداد حوادث نفتی طی چند سال گذشته چه بوده است؟
در ریشه‌یابی این موضوع باید به مبحث مدیریت ریسک و بحران توجه کرد. در فرآیند مدیریت ریسک از لحاظ فنی عواملی که در وقوع یک حادثه معمولی تا بحرانی تاثیرگذار بوده است از جمله روش‌های تعمیر و نگهداری، بررسی می‌شود؛ این درحالی است که روش‌های تعمیر و نگهداری تجهیزات صنعت نفت در دنیا به روز شده است. بعد از حادثه سکوی "پایبر آلفا" روش مدیریت دارایی‌های فیزیکی در دنیا راهاندازی شد که در ایران هم چند سالی است به صورت نصفه و نیمه روی آن کار می‌شود. درواقع علت تغییر روش‌ها، نگرش‌ها و پارادایم‌ها این است که به بحران نرسیم. اگر هم به بحران رسیدیم باز هم عواملی وجود دارد که جلوی تشدید بحران را بگیرد. در کشور چند مشکل مختلف در این حوزه وجود دارد، گاهی دلیل حادثه سهل‌انگاری و گاهی عدم آموزش صحیح است. گاهی هم علت حادثه ابزار معیوب یا زیرساخت فرسوده است، البته به ازای هر تعداد مشخصی از عملیات حفاری، معمولا حادثه رخ می‌دهد.
چرا برای نوسازی زیرساخت‌های فرسوده اقدامی صورت نمی‌گیرد؟
باید از سیاست‌مدارها که درمود سهم شرکت ملی نفت ایران از درآمدهای نفتی تصمیم می‌گیرند سوال کنیم که تولید هر بشکه نفت ایران چند دلار تمام می‌شود؟ در هزینه برآورد شده کپکس، اوپکس و هزینه حمل و نقل وجود دارد؛ منظور از کپکس دارایی سرمایه‌ای است. یعنی ابزاری که باید بعد از چند سال تعویض شود. وقتی فردی می‌خواهد به نفت پول اختصاص دهد و می‌گوید هزینه تولید نفت ایران پنج دلار است، یعنی کپکس را ندیده است. با خودشان می‌گویند یک زیرساختی قبل یا اوایل انقلاب ایجاد شده و هنوز سالم است درحالی که عمر مفید و واقعی آن 20 سال است! درحال حاضر در صنعت نفت ابزاری داریم که بیش از 70 سال کار کرده است. در کشور تا قطعه‌ای خراب نشود تعویض نمی‌شود و سراغ روش‌های جدید نمی‌روند یا سعی می‌کنند قطعه را تعمیر و یا تعویض کنند. درواقع سراغ سرمایه‌گذاری برای بهبود و تغییر تکنولوژی نمی‌روند، با این اوصاف هر روز باید منتظر حادثه بود!
نیروی انسانی بخشی از سرمایه است، سرمایه انسانی اگر حقوق مکفی نگیرد، شرایط کاری مناسبی نداشته باشد و امنیت روانی و فکری‌اش تثبیت نشود؛ ممکن است در زمان بحران نتواند واکنش مناسبی نشان دهد. بسیاری از دست‌اندرکاران در مجلس یا صداوسیما گمان می‌کنند کار نفت کاری معمولی است. گاهی بحث‌هایی از جمله حقوق‌های نجومی مطرح می‌شود، درحالی که همه این‌ها بهانه است که پول در نفت خرج نشود.
مشخصاً درخصوص حادثه رگ سفید که به زعم بسیاری بدترین حادثه نفتی طی 50 سال اخیر کشور بوده است؛ چه عواملی باعث وقوع این فاجعه شدند؟
ممکن است خدمه مقصر بوده باشند یا کارفرما یا ابزار. در رگ سفید یک محاسبه مهندسی اشتباه از سمت کارفرما دخیل بوده است، اعضای تیم حفاری هم اشتباه کردند. ممکن است این اشتباهات بسیار کوچک بوده باشند اما گاهی اشتباه کوچک درجایی که نباید رخ می‌دهد. رگ سفید ناایمن نبود اما آن حادثه با آن شدت با توجه به امکانات ما رخ داد. تصمیم‌گیری در چنین شرایطی در صدم ثانیه است واقعا تحلیل اینکه در صدم ثانیه‌ها چه اتفاقی در رگ سفید رخ داده سخت است.
آیا بعد از رگ سفید ایمنی چاه‌ها افزایش پیدا کرد و اینکه از تجربیات رگ سفید برای حوادث بعدی استفاده بهینه صورت گرفت؟
بعد از رگ سفید 10 تا 15 حادثه مشابه رخ داد که کارکنان سکو توانستند آن را جمع کنند، آموزش و ابزار ما در حد خودمان بد نیست البته شاید کانادا و حتی کشورهای حاشیه خلیج فارس خیلی از ما پیشی گرفته باشند.
خسارت حادثه رگ سفید چقدر بود؟ چه میزان نفت در این حادثه سوخت؟
مشخص نیست چقدر نفت سوخت اما بزرگ‌ترین خسارت رگ سفید یتیم شدن چند خانواده بود.
با توجه به حوادث پی‌در‌پی در صنعت نفت، به نظر شما مدیریت ریسک در ایران در این صنعت چقدر جنبه علمی و آکادمیک دارد؟
به جرات می‌توان گفت که این میزان صفر درصد است؛ مدیریت ریسک امکانات می‌خواهد نظربه اینکه کار زمان‌بری است. شاید درمورد مدیریت بحران در ایران کار شده باشد. در زمینه مدیریت ریسک در برخی شرکت‌ها مانند نفت و گاز پارس، کارفرما قبل از عملیات حفاری مدیریت ریسک را ابلاغ می‌کند البته باید برای مانیتور کردن آن هم بیشتر کار شود. اما باید گفت در طول حفاری‌های پارس جنوبی در دریا حادثه‌ای نداشتیم. شاید دلیل آن این بود که از انجائی که دریا راه فرار ندارد، کارکنان حواسشان را بیشتر جمع می‌کنند یا شاید حرفه‌ای‌تر بودند یا کارفرما بیشتر نظارت کرده است. به طور کلی حوادث اکثراً در خشکی رخ داده است. بنابراین اگر هدف مدیریت ریسک آن هم در خشکی است باید سیستم آن چیده شود. در سیستم‌های معتبر جهانی بهترین ابزار برای مدیریت ریسک وجود دارد. کشورهای پیشرفته به صورت انلاین پروژه را مانیتور می‌کنند اما ایران چنین امکاناتی ندارد.
بنابراین در ایران خبری از مدیریت ریسک نیست؟
اجرای مدیریت ریسک مستلزم صرف زمان، هزینه و نیرو است؛ در ایران بیشتر روی مدیریت بحران کار شده است. ضروری به نظر می‌رسد مدیریت ریسک در ایران طی یک فرایند مستمر پایش شود. بعنوان مثال در دکل‌ها اینترنت وجود ندارد، اگر پروژه به صورت آنلاین مانیتور شود و بهترین امکانات و ایمنی دراختیار کارکنان گذاشته شود، خطاهای ناشی از باگ سیستم کاهش مییابد و در پی آن تعداد حوادث نیز به حداقل می‌رسد.
انتهای پیام
