بلوف در رولت روسی
سمیه مهدوی؛ روزنامه‌نگار حوزه انرژی
سالی که گذشت منشاء دو رخداد مهم در عرصه‌های جهانی بود؛ نخستين واقعه از جنس کودتا بود كه با فرار شخص اول کشورش خاتمه یافت تا طالبان به رسميت شناخته شود و دومین واقعه با ريتمي تُند، يك تهاجم نظامی را رقم زد تا بازی رولت روسی با رگه‌هايي از بلوف ازسرگرفته شود.
فارغ از تغییر و تحولاتی که در عقبه چنين رویدادهايي در اوضاع داخلی کشورهای طرفین درگیری رخ می‌دهد، در مقیاس جهانی ابعاد سیاسی و اقتصادی نیز تحت‌الشعاع قرار می‌گیرند.
بازار بین‌المللی نفت از جمله محافلی است که به سرعت به اینگونه اتفاقات واکنش نشان می‌دهد؛ یا با سقوط شدید قیمتی مواجه می‌شود یا به صورت تصاعدی روندی افزایشی را تجربه می‌کند.
در برهه‌ای، کرونا فتیله قیمتی این بازار را در پایین‌ترین سطح ممکن فریز کرده بود، باتوجه به این اوصاف کارشناسان سقف افزایش قیمت را در خوشبینانه‌ترین حالت که در آن مقطع به کف قیمتی سقوط کرده بود در کانال 50-70 دلار پیش‌‌بینی می‌کردند، اما "برنت" و"دبلیوتیآی" رفته رفته کانال 90 دلار را هم پشت سرگذاشتند. امروز پس از نوسانات متعدد این دو شاخص قیمتی تحت تاثیر مذاکرات وین و بازگشت معافیت‌ها، آزادسازی ذخایر نفتی آمریکا و... در مسیر صعود و ریزش قرار گرفته‌اند.
اما با تأسی به دومین واقعه درمقیاس جهانی سال 2022، یعنی حمله روسیه به اوکراین که طی چند روز اخیر تمام توجهات و تحلیل‌ها را روی خود متمرکز کرده است، باعث شد تا برای نخستین‌بار قیمت نفت با گذشت هشت سال، از مرز ۱۰۰ دلار عبور کند.
این درحالی است که این عملیات ویژه نظامی، شما بخوانید تهاجم نظامی؛ به اذعان تحلیلگران می‌تواند با فشار تورمی ایجاد کرده و افزایش قیمت تا مرز 150 دلار، برای واردکنندگان نفت بویژه در آسیا مختل‌کننده باشد.
این شرایط برای عرضه‌کنندگان نیز دستخوش تغییر و تحولاتی خواهد بود و برای بزرگانِ تولید منشائی سودآور؛ اما کاهش عرضه مي‌تواند ورق بازي را برای برخی کشورها به گونه‌ای دیگر برگرداند. دراين احتمال از يك سو با بايكوت شدن نفت روسيه و اعمال تحریم‌ها در حوزه انرژی از سوي ديگر باتوجه به ظرفیت ایران که متاثر از تحریم‌ها تا دیروز نیمه فعال مانده بود، این ظرفیت می‌تواند گزینه مناسبی برای عرضه بیشتر در بازار باشد و مشتریان آسیایی را به سوی خود فراخواند. به شرط احیای برجام و برداشته شدن فشار تحریم‌ها، ایران با افزایش تولید و بازگشت تمام‌قد به بازار می‌تواند بحران قیمتی پیش‌رو را تاحدی نیز کنترل کند.
روسیه دراین اوضاع فارغ از تهديد جبهه نفت كه درحال حاضر روزانه بیش از 10 میلیون بشکه نفت تولید می‌کند و سهم 10 درصدی در عرضه جهانی نفت دارد؛ مي‌تواند از جبهه گاز نيز تحت فشار قرار بگیرد.
درخصوص چشم‌انداز صنعت گاز باید اشاه کرد که اروپا حدود 40 درصد از گاز مورد نیاز خود را از روسیه تامین می‌کند و از سوی دیگر پروژه نورد استریم2 که مقرر است تا گاز روسیه را بدون عبوراز خاک اوکراین به آلمان برساند، می‌تواند اهرمی برای توقف جنگ راه افتاده، تلقی شود؛
هرچند آمریکا در واکنش به حمله نظامی روسیه متوسل به اعمال تحریم‌هایی بیشتر خواهد شد و هرچند تاکنون در حوزه انرژي به روسيه ضربه شست نشان نداده، اما این درحالی است که پیش از شروع حملات و با گمانه‌زنی بر وقوع این جنگ، جوبایدن به دولتش دستور داده بود تا منابع جایگزین برای انتقال گاز به اروپا را بیابند. كمااينكه طي چندروز گذشته شركت سازنده خط لوله مذكور نيز تحريم شد.
بنابراین ممکن است آمریکا در قالب حمایت‌های ناتو محدود به ارائه کمک‌های نظامی به کی‌یف نشود و علاوه بر تحریم موسسات بانکی و مالی، برای فشار بیشتر در حوزه انرژی متمركز شود.
حال درصورت اجرای تحریمی از این جنس آیا دیوار تحریم‌ها در اطراف شرکت‌های بین‌المللی گازپروم، زاروبژنفت، روس‌نفت و... حصار ایجاد می‌کند؟ آیا پروژه‌های نفت، گاز و پتروشیمی مربوط به روسیه به حالت تعلیق درخواهد آمد؟ گزینه‌های جایگزین در دو بازار نفت و گاز درپی بایکوت شدن روسیه، کدام شرکت‌ها و با چه ملیتی خواهند بود؟ سرنوشت بودجه روسیه به کجا می‌رسد؟
ناگفته نماند وابستگی بودجه روسیه به منابع انرژی خارجی در سال‌های اخیر بسیار کاهش یافته، براساس آمار كارشناسان بخش درآمدهای نفتی و گازی در بودجه‌بندی روسیه طي سال‌های پیشین حدود ۲۸ درصد بوده است.
ولادیمیرپوتین با در پیش گرفتن بازی رولت روسی درحال رقص روی لبه تیغ است و واکنش‌ها در قبال این بازی می‌تواند نظام مالی و انرژی در سطح جهان را به شدت تحت تاثیر قرار دهد.
پایان این بازی از دو حال خارج نیست؛ یا آمریکا با اعمال تحریم در بخش انرژی، روسیه را درحال بلوف‌زدن وادار به عقب‌نشینی می‌کند یا اینکه روسیه آن تحریم را مانند بوم‌رنگی خواهد دانست که چرخش آن به ضرر مشتریان بازار انرژی‌اش مي‌شود و خود ذینفع اصلی دراین بحران قیمتی؛ بویژه با اين فرض كه مي‌تواند اروپا را با گروکشی گازی نقره داغ کند. اما تا كشيده شدن ماشه دست بلوف‌زن دراین بازی رو نخواهد شد.
