راه اندازی یک کریدور در صنعت انرژی
سمیه مهدوی؛ روزنامه‌نگار حوزه انرژی
حوزه انرژی یکی از پرترافیک‌ترین صنایعی محسوب می‌شود که چالش‌ها و موضوعات پیرامون آن دغدغه اصلی اقتصاد کشور را تشکیل می‌دهد.
صنعتی که حیات و ممات بسیاری از بخش‌های دیگر اقتصادی و واحدهای تجاری به صورت مستقیم و غیرمستقیم با آن درهم تنیده شده است. اما شاید دربین تل دغدغه‌ها یکی از وجوه تشابه چالش‌های موجود در این صنعت به بخشی معطوف شود که در ساختار و آناتومی انرژی کشور کمتر به آن پرداخته شده است؛ یعنی شدت انرژی.
سرمایه‌گذاری در مدیریت شدت انرژی که به صورتی ملموس هم بخش بازار مصرف را تحت‌الشعاع خود قرار داده و هم بخش تولید را درگیر خود کرده است؛ ازاوجب واجباتی تلقی می‌شود که می‌تواند مانیفست بازار عرضه و تقاضا را متحول کند و یک روند پایدار را برای تولیدکننده و مصرف‌کننده در صنایع پایین دستی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی و همچنین صنعت آب و برق ایجاد کند.
حلقه‌هایی کلیدی که درپی ممانعت از اتلاف و هدررفت انرژی بویژه دربازار مصرف می‌تواند بازار مختص به خود را دستخوش تغییراتی اقتصادی و ارزآور کند. بخش‌های مختلف انرژی نیازمند تزریق سرمایه برای توسعه و ادامه حیات خود و همینطور بازسازی واحدها و تأسیساتشان می‌باشند حال سوالی که مطرح می‌شود براین مبناست که آیا برای ایجاد روزنه ارزآوری فقط باید متکی به تولید و عرضه بود یا می‌توان از قِبَل مهندسی انرژی به شیوه‌ای منطقی‌تر بازار مصرف را از تنگنای واردات عبور داد و در نهایت به یک صرفه اقتصادی کلان رسید؟
اگر نگاهی دقیق‌تر به این موضوع انداخته شود محرز خواهد شد که هم‌اکنون یک فرار سرمایه در پی اتلاف انرژی در کشور به چشم می‌خورد. براساس آمار موجود شدت انرژی طی 15 سال اخیر به میزان قابل توجهی رشد صعودی را تجربه کرده است؛ اگر برهمین منوال مسیر انرژی کشور طی طریق کند باید در افقی نه چندان دور درانتظار زودهنگام واردات انرژی باشیم، این درحالی است که ایران می‌تواند در جایگاه هاب و ترمینال تولید و تأمین انرژی در منطقه و همینطور بازار بین‌المللی قرار بگیرد.
برای تغییر و رسیدن به این چشم‌انداز ضروری است ساختار مدیریت در بخش شدت انرژی دستخوش تغییر و تحولاتی ملموس شود. درحال حاضر تمام محوریت در کفه تولیدِ ترازوی انرژی متمرکز شده درحالی که بخش شدت انرژی درحاشیه باقی مانده است. اگر این بخش مدیریت شود روند صادرات دراین حوزه کمافی‌السابق به قوت خود باقی خواهد ماند و چه بسا رونق بیشتری دراین خصوص از آن این بازار شود. بنابراین ضروری است سرمایه‌گذاری مستمر در کنار مهره‌چینی در امر مدیریت شدت انرژی صورت بگیرد تا درپی دستاوردهایی که در ادامه اجرای این برنامه محقق خواهد شد منجر به استمرار در تولید شود. باید در نظر داشت هم‌اکنون چند برابر میانگین استاندارد جهانی انرژی در کشور مصرف می‌شود.
ناگفته نماند از جمله بحران‌هایی که به صورت دومینو سایر بخش‌ها را در حوزه انرژی متاثر می‌کند بحران در بخش گاز است که در ادامه صنایعی دیگر چون فولاد، سیمان، پتروشیمی و نیروگاه‌ها را دچار نوسان می‌کند؛
درحال حاضر در بخش خانگی وتجاری که حجم زیادی از این سوخت را می‌سوزاند، درجه مصرف در کانال 500میلیون مترمکعب جاخوش کرده است. از 800 میلیون مترمکعب تولید روزانه گاز حدود 64 درصد آن روانه این بخش می‌شود و مابقی به سمت صنایع راه پیدا می‌کند البته بخش دیگری نیز به صادرات اختصاص می‌یابد. این درحالی است که ایران دومین دارنده مخازن گاز است و انتظار می‌رود در بخش صادرات به صورتی پررنگ‌تر ظاهر شود اما در تامین گاز صنایع با چالش‌هایی دست و پنجه نرم می‌کند.
درمیان آمار ارائه شده، خبرها حکایت از افزایش ظرفیت روزانه انتقال گاز به 110 میلیون مترمکعب در آینده‌ای نزدیک دارد که سیگنال افزایش مصرف را نیز به موازات آن مخابره می‌کند، هرچه میزان بین تولید و انتقال با میزان مصرف کاهش یابد؛ نگرانی‌ها را برای آینده افزایش می‌دهد.
حال اگر با رویکرد مدیریت انرژی در بخش مصرف تامل ویژه‌ای شود نه تنها تنفس به صنعت گاز داده می‌شود، بلکه می‌توان از متضرر شدن صنایعی مانند پتروشیمی که خوراک خود را از صنعت گاز تامین می‌کند ممانعت و از نواخته شدن مارش واردات جلوگیری کرد. پتروشیمی بعنوان رکن اصلی در سبد صادرات غیرنفتی که می‌تواند در بازارهای بین‌المللی نقش حائز اهمیتی را ایفا کند با عدم تامین خوراک با مشکلی جدی مواجه خواهد شد. با شروع افت تولید در پارس جنوبی به عنوان قطب تامین گاز کشور و شتاب در مصرف گاز، تراز این سوخت بزودي منفی خواهد شد. تبعات این تهدید محدود به سبد صادرات غیرنفتی نمی شود بلکه صنعت برق را نیز در دامنه دید خود قرار می‌دهد.
بهینه‌سازی مصرف انرژی موضوعی است که نه الزاماً فقط صنعت نفت که ازدیرباز میان‌دار اصلی پروژه‌های کلان بوده است، بلکه تمامی بخش‌های صنعتی به صورت تیم‌ورک دراجرای آن مشارکت کنند؛ کریدوری که می‌تواند نقشه راه جدیدی را دراین بخش ترسیم کند. در شماره‌های بعدی به صورت جزئی‌تر به این مبحث کلیدی پرداخته خواهد شد.
